Η επανάσταση που χρειαζόμαστε

Ο Μιχάλης Δεμερτζής είναι Ιδρυτικό

Μέλος της Ευρωπαϊκής

Μεταρρυθμιστικής Σύνθεσης

και Τομεάρχης Θέσεων

Α. Οι «επαναστάτες»…

Κανένας ποτέ δεν άλλαξε κάτι ουσιαστικά στην κοινωνία, χωρίς να αλλάξει και τη ζωή του. Η αλλαγή έχει το κόστος της. Εάν, δε, μιλάμε για ριζικές, επαναστατικές αλλαγές, το κόστος είναι μεγάλο και προσωπικό.
Οι επαναστατικές αλλαγές, βέβαια, δεν προϋποθέτουν κατ’ ανάγκη την επανάσταση με την ιστορική έννοια του όρου, δηλαδή την εξέγερση. Με ή χωρίς εξέγερση, ωστόσο, προϋποθέτουν θυσίες.
Με άλλα λόγια, αν είναι να μην διαταραχθεί η καθημερινότητα του επαναστάτη, δεν μιλάμε για επανάσταση, αλλά για απασχόληση με σύμβαση αορίστου χρόνου και, συστημικός ή μη, κατ’ επάγγελμα επαναστάτης δεν υπάρχει ούτε υπήρξε ποτέ.
Υπάρχει μόνο κατ’ επάγγελμα δημαγωγός ή «φασαρτζής».
Ειδικά στην Ελλάδα, δεν μας αρέσει κάτι στο σύστημα, φωνάζουμε, κάνουμε και μια πορεία και μετά σπίτι μας. Ακόμα χειρότερα, κάποιοι επιμένουν λίγο παραπάνω, καίνε έναν κάδο ή κάνουν μία κατάληψη, και μετά βγάζουν και μία προκήρυξη ή ένα μανιφέστο για τον κακό καπιταλισμό.
Τι θέλουν να τους ξημερώσει αφού τον καταρρίψουν, ούτε ξέρουν. Ή το αντίθετο. Ξέρουν τι μπορεί να τους ξημερώσει, αλλά δεν το θέλουν (Βόρεια Κορέα ας πούμε). Σε κάθε περίπτωση, απλά ασκούν το «επάγγελμά» τους. Αν ο κόσμος άλλαζε με μερικές πορείες στο κέντρο, με ένα «δεν πληρώνω» στα διόδια ή με έναν χορό στο Σύνταγμα, θα παραήταν εύκολο.

Β. …Και οι επαναστάτες

Η ζωή τον τελευταίο μισό αιώνα άλλαξε δραματικά και συνεχίζει να αλλάζει, όχι από πορείες στους δρόμους, αλλά από αμέτρητες ώρες σε γραφεία και εργαστήρια.
Στην τεχνολογία και την ιατρική έχουν γίνει άλματα και δεν είναι τυχαίο που πολλά από αυτά χαρακτηρίζονται ως επαναστάσεις. Και αυτά, άλλωστε, προσωπικό κόστος έχουν.
Αφοσιωμένοι επιστήμονες απαρνούνται την προσωπική τους ζωή για την πιθανότητα να αφήσουν έναν κόσμο λίγο καλύτερο- και ας μη ζήσουν για να τον δουν- και περίπου το ίδιο ισχύει για τους πολιτικούς που θυσίασαν τη δημοτικότητά τους, προκειμένου να τους δικαιώσει η Ιστορία.
Όσο περίεργο κι αν μπορεί να μας φανεί εδώ στην Ελλάδα, υπάρχουν άνθρωποι που προσπαθούν να αλλάξουν κάτι που δεν τους αρέσει στο σύστημα ή να εισφέρουν κάτι νέο· συνήθως συνεπικουρούμενοι από κάποιους στενούς συνεργάτες, πάντα με πολύ κόπο και σίγουρα χωρίς κραυγές. Οι δικές τους επαναστάσεις είναι πιο ουσιαστικές από φλεγόμενα οδοφράγματα και ξύλο με τα ΜΑΤ.
Και βεβαίως τέτοιοι άνθρωποι δεν είναι πολλοί και φυσικά δεν τα καταφέρνουν όλοι. Αλίμονο αν το οικοδόμημα του σύγχρονου κόσμου ήταν τόσο σαθρό, ώστε να αλλάζει εύκολα.

Γ. Στην Ελλάδα

Στη χώρα μας συγκεκριμένα, οι περισσότεροι έχουμε υπόψη μας κάποιες αλλαγές που πρέπει να γίνουν, έστω σε γενικές γραμμές, έστω αόριστα. Χρειαζόμαστε αξιοκρατία, νομιμότητα, κράτος δικαίου, ανταγωνιστικότητα, παραγωγικότητα κ.α.
Τέτοια ποιοτικά χαρακτηριστικά, ιδιαίτερα στη σημερινή Ελλάδα και εφόσον δεν ευνοηθούν «άνωθεν» από τις αντίστοιχες μεταρρυθμίσεις, δεν μπορούν να είναι αποτέλεσμα αιτήματος που εκφράζεται με καδρόνια στους δρόμους. Τέτοιου είδους αντιδράσεις, αντιθέτως, είδαμε να εκφράζουν την αντιμεταρρύθμιση. Τη μη-αλλαγή. Δεν είναι κάπως ειρωνικό;
Εδώ, σηκωνόμαστε από τον καναπέ όχι για να αλλάξει, αλλά για να μην αλλάξει κάτι.
Και, αφού μιλάμε για τον τόπο που έχει κάνει τις απεργίες και τις πορείες κανονικά έθιμα, η αντίδρασή μας έχει ελάχιστο αντίκτυπο.
Χρειαζόμαστε κάτι πολύ διαφορετικό από αυτό.
Θα μπορούσαμε να πούμε «να κάνει ο καθένας καλά τη δουλειά του» και να τελειώναμε (κι αυτό, εδώ, επανάσταση θα ήταν), αλλά αν μιλάμε για αντίδραση στο προβληματικό μας σύστημα, για την ώθηση που θα μας βγάλει από την κρίση, χρειάζεται κάτι παραπάνω.
Χρειάζεται ενεργή συμμετοχή.
Το ιδανικό θα ήταν η ενασχόληση με τα κοινά, η πολιτική συμμετοχή, η αναζήτηση φορέων που μας εκφράζουν· και, περαιτέρω, η αναζήτηση συμμαχιών στην κοινωνία από τους τελευταίους, ώστε να ανοίξει επιτέλους στη χώρα ο δρόμος των συναινέσεων.
Χωρίς ενεργά μέλη, κοινωνικές και πολιτικές ομάδες παρουσιάζουν τάσεις βαθιάς περιχαράκωσης, η οποία μας στοίχισε και μας στοιχίζει κάθε μέρα.
Πέρα από αυτό, όμως, η ενεργοποίηση αφορά την καθημερινότητά μας. Δεν σχετίζεται μόνο με την πολιτικοποίηση.
Εννοείται πως το κράτος πρέπει να εφαρμόζει το νόμο αυστηρώς και αδιακρίτως και να τιμωρεί τους παραβάτες. Το ότι δεν το κάνει όμως, δεν μας υποχρεώνει να ανεχόμαστε μια κατάσταση που αναγνωρίζουμε ως νοσηρή (πχ. η μη εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου, η μη έκδοση αποδείξεων κ.α.). Ακόμα κι αν δεν ενδιαφερόμαστε ιδιαίτερα για την πολιτική, μπορούμε πάντα να καταγγέλλουμε τους παραβάτες.
Δεν λέμε να υποκαταστήσει ο πολίτης το κράτος και να γίνει ελεγκτής, αλλά, το λιγότερο, αν δεν κάνει τίποτα για να βελτιώσει τη ζωή του ο ίδιος, δεν νομιμοποιείται να παραπονιέται, πόσο μάλλον να ονειρεύεται «λαϊκούς ξεσηκωμούς».
Μπορεί να μην είναι και ό,τι καλύτερο να ερχόμαστε σε αντιπαράθεση με άλλους, είναι σκόπιμο, ωστόσο, να καταλάβουμε το εξής:
Η ιστορία της ανάκαμψής μας δεν μπορεί παρά να είναι μία ιστορία υπέρβασης.
Και το κράτος δεν πρόκειται να αλλάξει, αν δεν αλλάξει πρώτα η κοινωνία, δηλαδή όλοι εμείς.
Ανάποδα, απλούστατα, δεν γίνεται.
Αν και οι προστριβές με τρίτους μάς πέφτουν βαριές, ας κάνουμε το ελάχιστο, έστω.
Μία μικρή επανάσταση στον τρόπο που σκεφτόμαστε.
Αν θέλουμε να ζούμε κάποτε σε μία κοινωνία που δεν αποτελείται από άτομα που κοιτούν μόνο τον εαυτό τους, ας ξεκινήσουμε δοκιμάζοντας μία φορά να ψηφίσουμε χωρίς να κοιτάμε κι εμείς τον δικό μας.
Πόσο δύσκολο είναι αυτό;