Το παραμύθι περί «κοινωνικά ανάλγητης» παγκοσμιοποίησης

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ: Βλάδος, Μ. Χ. (σε φάση συγγραφής) 'Παγκόσμια Κρίση, Καινοτομία και Διαχείριση Αλλαγής'. Εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ.

- Πέρα όμως από την περιβαλλοντική οπτική, βοηθάει η παγκοσμιοποίηση τον ίδιο τον Άνθρωπο, στην οικουμενική διάσταση του, ενισχύοντας την διεκδίκηση της ευτυχίας και της ολοκλήρωσης του;

- Πράγματι, πολλοί σχολιαστές διαφωνούν.

Για παράδειγμα, σύμφωνα με την αρκούντως φιλόδοξη και «αιρετικής» κατεύθυνσης προσέγγιση του E. Fromm, το κύριο ενδιαφέρον πρέπει, πάντοτε, να αποδίδεται στην «ανάπτυξη με κέντρο των άνθρωπο» χωρίς παρεκκλίσεις. (βλ. παράθεμα)

ΠΑΡΑΘΕΜΑ

… Η παραγωγή πρέπει να υπηρετεί τις πραγματικές ανάγκες του ανθρώπου, όχι τις απαιτήσεις του οικονομικού συστήματος. Μια νέα σχέση πρέπει να εγκαινιαστεί μεταξύ ανθρώπων και φύσης, αυτή της συνεργασίας και όχι της εκμετάλλευσης. Ο αμοιβαίος ανταγωνισμός πρέπει να αντικατασταθεί από την αλληλεγγύη. Ο στόχος όλων των κοινωνικών διευθετήσεων θα πρέπει να είναι η ανθρώπινη ευημερία. Πρέπει να επιδιώκεται όχι η μέγιστη κατανάλωση, αλλά η λογική κατανάλωση. Το άτομο πρέπει να είναι ενεργός και όχι παθητικός μέτοχος της κοινωνικής ζωής.

E. Fromm (1979): To Have or to Be, SPHERE BOOKS

Άραγε, όμως, το επιτυγχάνει αυτό η καπιταλιστική ανάπτυξη και μάλιστα η παγκοσμιοποίηση των τελευταίων δεκαετιών;

Παραξενεύοντας, ίσως, μερικούς από τους αναγνώστες αυτού του βιβλίου, εκτιμώ ξεκάθαρα πως ναι, με τις επιτυχίες αυτές να εμφανίζονται μάλιστα σε πολλά επίπεδα.

Κατ’ αρχήν, στα ζητήματα που αφορούν την υγεία και την μακροζωία των ανθρώπων.

Προσδόκιμο ζωής παγκοσμίως, από το 1770 έως το 2015

Πηγή δεδομένων: James C. Riley (2005) – Estimates of Regional and Global Life Expectancy, 1800–2001. Issue Population and Development Review, Volume 31, Issue 3, σσ. 537–543
Πηγή γραφήματος: ourworldindata.org: Δημιουργία από Max Roser, με άδεια CC BY-SA: πρωτότυπος τίτλος: «Life expectancy globally and by world regions since 1770» μεταφρασμένο και επεξεργασμένο στα ελληνικά, Σεπτέμβριος 2016, Χάρης Βλάδος, Χατζηνικολάου Δημοσθένης.

Ο μέσος άνθρωπος σε όλον τον πλανήτη ζει πλέον πολύ περισσότερο σε σχέση με το παρελθόν, ενώ κάθε δεκαετία που περνάει ολοένα προστίθενται χρόνια διαβίωσης.

Επίσης, η παιδική θνησιμότητα και οι θάνατοι των γυναικών κατά την κύηση και την γέννηση περιορίζονται δραστικά τις τελευταίες δεκαετίες, σε όλες της περιοχές του πλανήτη μας.

Παιδική θνησιμότητα ανά επίπεδο εισοδημάτων χωρών παγκοσμίως, από το 1960 έως το 2012 (ανά χίλιες γεννήσεις, αριθμός παιδιών που δεν φτάνουν στην ηλικία των πέντε ετών)

Πηγή δεδομένων: World Bank WDI
Πηγή γραφήματος: ourworldindata.org: Δημιουργία από Max Roser, με άδεια CC BY-SA: πρωτότυπος τίτλος: «Child mortality by income level of country, 1960 to 2012» μεταφρασμένο και επεξεργασμένο στα ελληνικά, Σεπτέμβριος 2016, Χάρης Βλάδος, Χατζηνικολάου Δημοσθένης.

Ο αριθμός των γυναικών που πεθαίνουν στην εγκυμοσύνη και τη γέννηση έχει υποδιπλασιαστεί

Πηγή δεδομένων: UN Maternal Mortality Estimation Inter-agency Group: http://www.maternalmortalitydata.org/

Αλλά και στο μέτωπο της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, τα επιτεύγματα της μάχης του ανθρώπου απέναντι στην άγνοια  είναι, όντως, αναμφισβήτητα.

Είναι πολύ ευχάριστο πως σήμερα στις συντριπτικά περισσότερες χώρες του πλανήτη, η βασική εκπαίδευση δεν εκλαμβάνεται μόνο ως δικαίωμα των ανθρώπων αλλά και ως υποχρέωση των κυβερνήσεων, οι οποίες οφείλουν να διασφαλίζουν την εκπαιδευτική πρόσβαση σε όλους τους πολίτες τους. 

Αυτό, βέβαια, δεν ίσχυε πάντα. Συγκεκριμένα, το δεύτερο μισό του 20^ου αιώνα ήταν αυτό που σηματοδότησε την επέκταση της εκπαίδευσης ως παγκόσμιο φαινόμενο. Τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι από το 1990 η κυβερνητική δαπάνη ως μερίδιο του εθνικού εισοδήματος σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες πλησίαζε ήδη το μέσο παρατηρούμενο στις αναπτυγμένες. Αυτή η παγκόσμια επέκταση στον εικοστό αιώνα, είχε ως αποτέλεσμα μία πρωτοφανή μείωση της εκπαιδευτικής ανισότητας σε όλον τον πλανήτη. Την περίοδο 1960-2010, ειδικότερα, η εκπαιδευτική ανισότητα είχε πτωτική τάση, κάθε χρόνο, για όλες τις ηλικιακές ομάδες και όλες τις γεωγραφικές περιοχές του κόσμου.

Μορφωμένος και αναλφάβητος πληθυσμός παγκοσμίως, από το 1800 έως το 2014

Πηγή δεδομένων: OECD (2014) – How Was Life? Global Well-being since 1820
Πηγή γραφήματος: ourworldindata.org: Δημιουργία από Max Roser, με άδεια CC BY-SA: πρωτότυπος τίτλος: «Global literacy has grown substantially in the last two centuries» μεταφρασμένο και επεξεργασμένο στα ελληνικά, Σεπτέμβριος 2016, Χάρης Βλάδος, Χατζηνικολάου Δημοσθένης.

Το αναλφάβητο κομμάτι του παγκοσμίου πληθυσμού, λοιπόν, μειώνεται ραγδαία, ειδικά μετά την δεκαετία της παγκοσμιοποίησης του ‘80, ενώ και οι προβλέψεις για τα επόμενα χρόνια για όλες τις γωνιές του πλανήτη δείχνουν ακόμα πιο αισιόδοξες.

Πρόβλεψη για το ποσοστό του πληθυσμού χωρίς εκπαίδευση για επιλεγμένες χώρες, από το 1970 έως το 2050

Πηγή δεδομένων: Wolfgang Lutz, William P. Butz, and Samir KC (2014), World population and human capital in the 21st century, Oxford: Oxford University Press, International Institute for Applied Systems Analysis
Πηγή γραφήματος: ourworldindata.org: Δημιουργία από Max Roser, με άδεια CC BY-SA: πρωτότυπος τίτλος: «Projections of the rate of no education based on current global education trends, 1970-2050» μεταφρασμένο και επεξεργασμένο στα ελληνικά, Σεπτέμβριος 2016, Χάρης Βλάδος, Χατζηνικολάου Δημοσθένης.

Ίσως ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και ικανοποιητικά σχετικά δεδομένα, είναι αυτό που δείχνει την δραστική βελτίωση της κατάστασης που επικρατεί στην εκπαίδευση, ακόμα και στις «πολύ δύσκολες περιπτώσεις», όπως αυτή της Υποσαχάριας Αφρικής.

Ο αριθμός των παιδιών που εγγράφονται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση στην Υποσαχάρια Αφρική έχει διπλασιαστεί

Πηγή: United Nations, The Millennium Development Goals Report 2015

Τέλος, δεν είναι λιγότερο εντυπωσιακός και ένας ακόμα δείκτης που αφορά την παιδική εργασία.

Η συχνότητα εμφάνισης της παιδικής εργασίας παγκοσμίως, από το 2000 έως το 2012 (Ποσοστό παιδιών, ηλικίας 5 έως 17 ετών, που εμπλέκονται σε οικονομική δραστηριότητα για τουλάχιστον μία ώρα την εβδομάδα, ανεξάρτητα από τη σχολική τους φοίτηση).

Πηγή δεδομένων: ILO - Marking Progress Against Child Labour
Πηγή γραφήματος: ourworldindata.org: Δημιουργία από Max Roser, με άδεια CC BY-SA: πρωτότυπος τίτλος: «Global Incidence of Child Labour, 2000 to 2012» μεταφρασμένο και επεξεργασμένο στα ελληνικά, Σεπτέμβριος 2016, Χάρης Βλάδος, Χατζηνικολάου Δημοσθένης.

Η συχνότητα εμφάνισης της παιδικής εργασίας δείχνει ότι, τα τελευταία χρόνια, υποχωρεί αισθητά σε πλανητικό επίπεδο, καταγράφωντας μια ακόμα νίκη, επομένως, στην ουσιώδη ιστορία της Ανθρωπότητας προς την πρόοδο ─πέραν αφορισμών και ιερεμιάδων…

Δρ. Βλάδος Χάρης

Πρόεδρος Διοικούσας Ευ.Με.Συν.