Λείπουν οι ηγέτες ή λείπει η κατανόηση του τι πραγματικά σημαίνει ηγέτης;

Ο Χάρης Βλάδος διδάσκει στο
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
και είναι Πρόεδρος της Διοικούσας της
Ευρωπαϊκής Μεταρρυθμιστικής Σύνθεσης
(ΕΥ.ΜΕ.ΣΥΝ.)

Μία από τις εκφράσεις που αποτελούν, κατά κάποιο τρόπο, την κέτσαπ στο τζάνκυ φουντ του συνήθους «κοινωνικοπολιτικού προβληματισμού» του σύγχρονου νεοέλληνα είναι κι αυτή που υποστηρίζει πως «μας λείπουν οι ηγέτες».

Κατ’ αρχήν, ας σκεφτούμε λιγάκι πως έχουμε μάθει να αντιλαμβανόμαστε τους «ηγέτες» μας…

Για τους περισσότερους από εμάς, «ηγέτης» είναι αυτός ο οποίος «ξέρει να επιβάλλεται». Σύμφωνοι. Αλλά σαν να ξεχνάμε πως «το πώς επιβάλλεται» έχει στην περίπτωση μας την μεγαλύτερη σημασία. Ο «ηγέτης» στο κοινωνικό συνειδητό και υποσυνείδητο μας, συνήθως, ξέρει να επιβάλλεται αξιοποιώντας, απλώς, τον άμεσο ή έμμεσο αυταρχισμό του: Τον επονομαζόμενο και «τσαμπουκά» του.

Τα παραδείγματα άφθονα και σε όλα τα επίπεδα.
Στην δουλειά το αφεντικό που βάζει στην θέση του τον τεμπέλη εργαζόμενο με μια ηχηρή βρισιά, στον στρατό ο αξιωματικός που διαμέσου της «κόμπλας» επαναφέρει την ευρυθμία της μονάδας, στην οικογένεια ο γονέας που «σφίγγει τα λουριά» με μια τιμωρία, ο πολιτικός που ειρωνεύεται ακάθεκτος με σκαιό τρόπο τον αντίπαλο του στο κοινοβούλιο, τον εκνευρίζει και τον αποστομώνει. Ο «ηγέτης» του φαντασιακού μας δηλαδή, στο βάθος, κουβαλάει πάντα μαζί του ένα «βούρδουλα»…

Αλλά αυτό το χαρακτηριστικό του «ηγέτη» μας συνήθως το αποσιωπούμε, θέλουμε να το καμουφλάρουμε και να το ξεπερνάμε σιωπηλά, παρότι κατά βάθος το θεωρούμε ως το σημαντικότερο του. Και, μάλλον, το μοναδικό…

Και είναι σαφές το γιατί. Γιατί, στην ουσία, κατανοούμε πολύ καλά πως ο αυταρχισμός του «ηγέτη» συνεπάγεται και απαιτεί, πάντοτε, την δουλοπρέπεια του ακόλουθου. Και εμείς δεν θέλουμε, επ’ ουδενί, να θεωρούμαστε άβουλοι και πιόνια. Αντίθετα, θέλουμε να θεωρούμαστε αυτόνομοι, ανεξάρτητοι και σεβαστοί ως προσωπικότητες. Για αυτό και «μπογιατίζουμε κατά βούληση» την εικόνα του «ηγέτη» που επιθυμούμε, στην βάση κάποιων απολύτως αναγκαίων «παρενθέσεων»: Ναι μεν αυστηρός (στον αντίπαλο μας) αλλά και χαλαρός εκεί που μπορεί (απέναντι μας). Ναι μεν άγριος εκεί που πρέπει (στους άλλους) αλλά και ελαστικός εκεί που οφείλει (σε εμάς). Πιστός στους νόμους (όταν μας συμφέρουν) αλλά και ανυπότακτος στους κανόνες (όταν εμποδίζουν το προσωπικό όφελος μας)…

Σαν να αναζητούμε, δηλαδή, με δυο λόγια, έναν «ηγέτη» λάστιχο και εκ συστάσεως αντιφατικό: Μαλακοαυστηρό, τσαμπουκοχαλαρό, νομιμορέμπελο, τυπικοτριπλαδόρο…

Έναν «ηγέτη», λοιπόν, στα μέτρα μας. Ή, καλύτερα, στα ημίμετρα μας…

Μας ας δούμε, όμως, και τι σημαίνει αποτελεσματική ηγεσία στον σύγχρονο κόσμο.

Η σύγχρονη βιβλιογραφία του μάνατζμεντ, συνοψίζοντας, μας διδάσκει πως αποτελεσματικός ηγέτης είναι αυτός που καταφέρνει, πρώτα από όλα, να συνθέτει. Να συνθέτει τις ικανότητες του εαυτού του και των ανθρώπων του με τις απαιτήσεις του έργου που έχει να επιτελέσει, πάντοτε στο πλαίσιο του ειδικού εξελισσόμενου περιβάλλοντος που καλείται να το πράξει αυτό. Και για αυτό και δεν υπάρχουν ηγέτες για όλες τις εποχές, για όλες τις περιστάσεις, όπως υπάρχουν λάστιχα αυτοκινήτων για όλους τους δρόμους…

Και ο Τσώρτσιλ, πιθανότατα, θα παράμενε ένας μέτριος πολιτικός έξω από τις συνθήκες του Β΄ παγκοσμίου πολέμου και ο Γκάντι ένας άσημος αγγλοσπουδαγμένος νομικός έξω από το εκρηκτικό κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της Ινδίας των αρχών του προηγούμενου αιώνα…

Και για αυτό και καμία εμβληματική ιστορική προσωπικότητα της πολιτικής ζωής του τόπου μας δεν θα μπορούσε, άλλωστε, να δώσει λύσεις αποτελεσματικής ηγεσίας, στο σήμερα: Ούτε κι ο Κολοκοτρώνης, ούτε κι ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ούτε κι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ούτε κι ο Ανδρέας Παπανδρέου. Άλλος ο κόσμος μας, άλλη η κοινωνία μας, άλλα τα προβλήματα μας, σήμερα.

Χρειάζεται άλλου είδους ηγέτης και άλλου είδους ηγεσία. Σε όλα τα επίπεδα.

Tα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα μας, σήμερα, είναι πολύ πιο σύνθετα και πιο δύσκολα, πιο περίπλοκα και απαιτητικά σε σχέση με το παρελθόν.

Απαιτούν εκ μέρους του πολιτικού ηγέτη πολύ ισχυρότερη τεχνοκρατική κατάρτιση και εξοπλισμό, ώστε να καταλαβαίνει πως παίζεται το «παγκόσμιο παιχνίδι», κάθε στιγμή: η πυγμή δεν του αρκεί.

Απαιτούν εκ μέρους του την ικανότητα του συνδυασμού των πολύπλοκων ταλέντων των ανθρώπων που έχει επιλέξει να αξιοποιήσει: η επιβολή σε αυτούς δεν αρκεί, ούτε καν ενδείκνυται.

Απαιτούν από τον ηγέτη νηφαλιότητα, σοβαρότητα και ακρίβεια: οι κραυγές κι οι φιγούρες του είναι εδώ περιττές και, μάλλον, επιζήμιες.

Και, πλέον, δεν έχουμε ανάγκη έναν μόνον ηγέτη αλλά πολλούς, οι οποίοι να είναι ικανοί να συνεργαστούν γρήγορα και αποτελεσματικά. Αλλιώς, δεν…

Και εδώ δουλειά με τον «βούρδουλα» δεν γίνεται.

Χρειάζεται έμπνευση, καλλιέργεια, όραμα και συστηματική γνώση.

Μα, άραγε, κατανοούμε ως κοινωνία, στην πραγματικότητα, τι είδους ηγέτες έχουμε αληθινά ανάγκη;

Και ακόμα κι αν τους είχαμε ήδη μπροστά μας θα είμαστε, αλήθεια, έτοιμοι να τους αναγνωρίσουμε, να τους υποστηρίξουμε και να τους ακολουθήσουμε;

Μήπως δηλαδή, τελικώς, «δεν έχουμε» σύγχρονους ηγέτες επειδή δεν θέλουμε –δεν αντέχουμε, καλύτερα…- να αποδεχτούμε πως τους έχουμε; Ε;...

Πρώτη Δημοσίευση στον Ελεύθερο Τύπο