Ο τουρκικός ολοκληρωτισμός απέναντι στις ευρωπαϊκές αξίες

Α. Το κουρδικό ζήτημα

Ο Α. Νταβούτογλου, στο βιβλίο του «Το Στρατηγικό Βάθος», ανάμεσα σε πολλά ενδιαφέροντα που μας αφορούν άμεσα και αναλύονται συχνά πυκνά δημοσίως στη χώρα μας, σημειώνει και άλλα, πιο ενδιαφέροντα, που μας αφορούν έμμεσα και δεν μας έχουν απασχολήσει ιδιαίτερα.
Πιο συγκεκριμένα, ως εκφραστής μίας πολιτικής δύναμης που νοσταλγεί το οθωμανικό παρελθόν, υποστηρίζει στο βιβλίο του εμμέσως πλην σαφώς ότι το κουρδικό ζήτημα μπορεί να λυθεί μόνο με καταπίεση, αν όχι με ωμή βία.
Για την ακρίβεια, αναφέρεται στο λάθος (sic) που έκανε η Οθωμανική Αυτοκρατορία να δώσει πολλά δικαιώματα στους μη τουρκικούς πληθυσμούς της επικράτειάς της, με αποτέλεσμα να είναι αρκετά ισχυροί την περίοδο της παρακμής της και τελικά να την διαλύσουν.
Στη συνέχεια γίνεται σαφέστερος, λέγοντας ότι δεν μπορεί να ακολουθηθεί η ίδια ολέθρια πολιτική και με τους Κούρδους και λίγο μετά συνδέει τα παραπάνω με την «πετυχημένη» χρήση βίας στην Κύπρο.
Αυτά τα λέει ο μέχρι πρότινος στενός συνεργάτης του Τ. Ερντογάν που αποπέμφθηκε γιατί υποτίθεται ότι ήταν πολύ μετριοπαθής…!

Β. Τουρκία και Δύση

Το συγκεκριμένο κομμάτι του βιβλίου, γραμμένο από έναν σοβαρό, από όλες τις απόψεις, εκπρόσωπο του γειτονικού μας έθνους, είναι αποκαλυπτικό τουλάχιστον ως προς την τουρκική αντίληψη περί των μειονοτήτων.
Παράλληλα, όπως γνωρίζουμε, η αντίστοιχη αντίληψη των δυτικών χωρών είναι όχι μόνο διαφορετική, αλλά και εκ διαμέτρου αντίθετη. Και όταν η εν λόγω θέση της ηγεσίας τής Τουρκίας εκφράζεται αυτοβούλως και τόσο αβίαστα, μιλάμε για διαφορά αξιών, όχι απλά για μία συγκυριακή διαφορά πολιτικής.
Παρά τις ιδεολογικές καταβολές του κόμματος του Τ. Ερντογάν, η οθωμανική παράδοση της ανοχής των «μιλιέτ» έχει ενδώσει προ πολλού στον εθνικισμό, ο οποίος στηρίζεται σταθερά από μεγάλη μερίδα της διανόησης της γείτονος με ιστορική και πολιτισμική επιχειρηματολογία, και εν προκειμένω, τον καιρό της παγκοσμιοποίησης, που οι πληθυσμοί μετακινούνται ευκολότερα από ποτέ, η μειονοτική πολιτική ενός κράτους καθορίζει από μόνη της τη θέση του στον κόσμο, το πού ανήκει…
Ειδικότερα, από τη στιγμή εκείνη, στην αρχή της κυριαρχίας του, που ο Τ. Ερντογάν αποφάσισε ότι η κουρδική παραμεθόριος θα μείνει υπανάπτυκτη, άρχισε και η μακρά πορεία απομάκρυνσής του από τη Δύση και το ΝΑΤΟ και, συνεπακόλουθα, της προσέγγισής του με τη Ρωσία.
Με τους Κούρδους να αντιμετωπίζονται συλλήβδην αρνητικά από την τουρκική κεντρική διοίκηση, να «απλώνονται» πληθυσμιακά σε μία ευαίσθητη περιοχή και να αποτελούν έναν υπολογίσιμο «τοίχο» απέναντι στον ισλαμικό εξτρεμισμό, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, κάποια προνόμια έπρεπε να τους παραχωρηθούν, συνεπώς, ήταν απλά θέμα χρόνου να τεθεί από τη Δύση το ζήτημα ίδρυσης κουρδικού κράτους.
Με άλλα λόγια, από τη στιγμή που ο Τ. Ερντογάν κομίζει ολοκληρωτικές ιδέες και τις εφαρμόζει για να αντιμετωπίσει ένα ζήτημα με διεθνείς προεκτάσεις, η σύγκρουση της Τουρκίας με Ευρωπαϊκή Ένωση και ΗΠΑ ήταν προδιαγεγραμμένη.

Γ. Τουρκία και Ελλάδα

Με αυτά τα δεδομένα, η χώρα μας βρέθηκε, και με δική της ευθύνη, στη μέση της σύγκρουσης. Η ελληνική κυβέρνηση αγνόησε όλα τα σημάδια που προαναφέραμε και άργησε υπερβολικά πολύ να δει αυτό που κάποια στιγμή άρχισαν να βλέπουν όλοι, υποπίπτοντας η ίδια σε πολύ σοβαρά σφάλματα (από το «δεν έχει σύνορα η θάλασσα» μέχρι την επίσκεψη Ερντογάν και τη ρίψη στεφανιού ανοικτά των Ιμίων) και καθιστώντας εαυτόν διέξοδο στο ανατολικό τουρκικό αδιέξοδο και ευάλωτο δέκτη της πραγματικής πια τουρκικής επιθετικότητας προς τα δυτικά.
Αν υποθέσουμε ότι πριν δύο χρόνια- τότε που ο πρωθυπουργός μας επισκεπτόταν την Άγκυρα και ταυτόχρονα τσακωνόταν με την Ευρώπη- ήταν αρκετά νωρίς για να «διαβαστούν» οι μεταβολές στους διεθνείς συσχετισμούς, δεν ισχύει το ίδιο και για την περίοδο που ακολούθησε το αποτυχημένο πραξικόπημα του καλοκαιριού του ‘16. Και όταν πια η Τουρκία του Ερντογάν, μετά από μήνες εκκαθαρίσεων, κάνει την Ρωσία του Πούτιν να μοιάζει με σκανδιναβικό παράδεισο, το δίλημμα είναι ξεκάθαρο:
Ή είμαστε με τις ευρωπαϊκές αξίες ή είμαστε απέναντί τους.

Δ. Ελλάδα και Ευρώπη

Μεσοβέζικη θέση δεν υπάρχει, εφόσον συνορεύουμε με ένα καθεστώς που φαίνεται πλέον έτοιμο να εξαγάγει τον αντιδυτικισμό του και τις αντιευρωπαϊκές ιδέες του με πράξεις και όχι μόνο με λόγια.
Σε αυτό το πλαίσιο, θα ήταν πολύ χρήσιμο να ήμασταν ένα συνεπές μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να καθιστούσαμε σαφή τον ρόλο μας στην ευρωπαϊκή συμμαχία, πριν αρχίσουν οι απειλές από απέναντι και το θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο... Δεν το κάναμε και είχαμε κόστος για αυτό (και ακόμα έχουμε).
Σε κάθε περίπτωση, κάλλιο αργά παρά ποτέ…
Ακόμα κι έτσι, εφόσον εν τέλει αποφασίσαμε ότι «μένουμε Ευρώπη», οφείλουμε να καταλάβουμε, έστω και τώρα, ότι δεν υπάρχουν «κύκλοι της Ευρώπης», «Η Ευρώπη των μονοπωλίων» και άλλα περίεργα. Υπάρχει μία Ευρώπη, ένα σύνολο, μία οργάνωση, και κυκλοφορεί με το όνομα «Ευρωπαϊκή Ένωση».
Με σοβαρά ελαττώματα, με εξόφθαλμα πλεονεκτήματα και κυρίως με ανθρωπιστικές αξίες από τις οποίες δεν έχει παρεκκλίνει ποτέ, όπως η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η ελευθερία, η ισότητα, τα ανθρώπινα δικαιώματα κ.α., αυτή είναι η Ευρώπη, δεν υπάρχει άλλη, και επειδή είναι ισχυρή στο μέτρο που τη στηρίζουν τα μέλη της, οφείλουμε να καταλάβουμε και κάτι άλλο:
Η Ένωση μπορεί και πρέπει να μας βοηθήσει· ωστόσο, αν περιμένουμε να έρθει να μας σώσει απλά επειδή είπαμε ότι τα ελληνικά σύνορα είναι και ευρωπαϊκά, την ίδια στιγμή που ασχολούμαστε με μικροκομματισμό και στήνουμε σκηνικό πολιτικής πόλωσης στο εσωτερικό, δεν έχουμε μάθει απολύτως τίποτα από οκτώ χρόνια μνημονίων…

Ο Μιχάλης Δεμερτζής είναι Ιδρυτικό Μέλος

και υπεύθυνος του Τομέα Θέσεων της

Ευρωπαϊκής Μεταρρυθμιστικής Σύνθεσης