Το Μακρο-περιβάλλον για την μικρομεσαία επιχείρηση στην Ελλάδα, σήμερα...

Πρακτικά, η κατανόηση της δυναμικής του συνολικού μακρο-περιβάλλοντος για την μικρομεσαία επιχείρηση, σήμερα, φαίνεται πως αποκτά τεράστια σημασία. Όλα τα δεδομένα δείχνουν μια σαφή χειροτέρευση των συνθηκών, σε όλα τα διαπλεγμένα συστημικά επίπεδα, κατά την διάρκεια της παρούσας κρίσης –κρίση η οποία επωαζόταν δομικά, δεκαετίες πριν– δημιουργώντας έναν μακρο-κοινωνικοοικονομικό «φαύλο κύκλο».

Η βαθιά οικονομική κρίση των τελευταίων ετών, εκδηλώνεται με:

• την δραστική μείωση του παραγόμενου ΑΕΠ,

• την σημαντική μείωση της Ενεργού Ζήτησης,

• την υψηλότατη ανεργία,

• την σημαντική συρρίκνωση του διαθέσιμου εισοδήματος και της καταναλωτικής δαπάνης,

• την ραγδαία απίσχνανση του εθνικού τραπεζικού συστήματος,

• την επιδεινούμενη επενδυτική αναιμία

… η οποία συμβάλλει σε μια συνεχή εμβάθυνση των διαστάσεων της κοινωνικής κρίσης και χαρακτηρίζεται από:

• την φτωχοποίηση σημαντικού κομματιού της κοινωνίας μας,

• την μείωση της γεννητικότητας και την περαιτέρω πληθυσμιακή γήρανση,

• την σημαντική υποβάθμιση του καταναλωτικού προτύπου του μέσου νοικοκυριού,

• την επέκταση φαινομένων ανομίας και κοινωνικού αποκλεισμού,

• την εμπέδωση ενός συνολικού «κλίματος» απαισιοδοξίας και απογοήτευσης

… η οποία ακολουθείται από μια συστηματική αποδυνάμωση του τεχνολογικού δυναμικού της χώρας, εκδηλούμενη με:

«Ποτά και γυναίκες» όπως «διορισμοί και επιδόματα»

Βγήκε ο Γ. Ντάισελμπλουμ και είπε ότι οι νότιες χώρες φάγαμε τα χρήματα σε ποτά και γυναίκες και δεν μας άρεσε καθόλου. Λογικό, γιατί η αλήθεια πονάει. Μεταξύ μας μπορεί να το λέμε, αλλά ταυτόχρονα, όπως δείχνει και η πολιτική που εφαρμόζουν οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποί μας, είμαστε σίγουροι ότι τους έξω μπορούμε να τους κοροϊδεύουμε.

Μπορεί να πει κανείς ότι η δήλωση ήταν άκομψη, μπορεί όντως ο συγκεκριμένος, αλλά και οποιοσδήποτε άλλος πολιτικός, να μη νομιμοποιείται να κάνει μία τόσο ισοπεδωτική και αφοριστική δήλωση.

Ωστόσο, είναι δύσκολο να αντιτάξεις ως κοινωνία πειστική απάντηση όταν, πρώτον, οι δικοί σου πολιτικοί εντολοδόχοι αρχίζουν με δηλώσεις όπως «θα βαράμε το νταούλι» και φτάνουν στο «θα γεμίσουμε την Ευρώπη τζιχαντιστές» και, δεύτερον και σημαντικότερον, δεν έχεις προβεί σε εκείνες τις πράξεις που μπορούν να κατατροπώσουν τα λόγια· των ξένων ή ακόμα και παλιότερα δικά σου.

Η αναλογία του Ολλανδού πολιτικού έχει βάση, αν φέρουμε τον εαυτό μας στη θέση των δανειστών.

Αν δώσουμε χρήματα σε κάποιον, εντελώς δικαιολογημένα θέλουμε να ξέρουμε αν θα τα πάρουμε πίσω. Και, για να τα πάρουμε, ο δανειζόμενος πρέπει να κάνει κάτι παραγωγικό με τα χρήματά μας. Για κάποιους, το μη παραγωγικό μπορεί να είναι τα «ποτά και τα ξενύχτια», για άλλους οι διορισμοί και τα επιδόματα, σε κάθε περίπτωση όμως, η ουσία βρίσκεται στο τι κάνει με τα λεφτά μας.

Ανεύθυνοι οι πολιτικοί στη Ελλάδα

Ο ένας θέλει κάποιον ηγέτη να τον «εμπνεύσει» με μεγάλη τόλμη και θάρρος ως προϋπόθεση όχι να του πει την αλήθεια, όχι να τον βοηθήσει, αλλά όπως ένας νέος Αλέξης να του δώσει μια τυφλή και απατηλή ελπίδα για να τον ψηφίσει.

Ο άλλος θέλει να απολυθούν όλοι οι Δημόσιοι Υπάλληλοι γιατί λέει είναι αργόσχολοι αλλά παράλληλα θέλει νοσοκομεία στην εντέλεια, αστυνομία, πυροσβεστική, λιμενικό κοκ.

Ο διπλανός θέλει λιγότερους φόρους, αλλά δεν θέλει κανέναν να χάσει την δουλειά του και να απολυθεί από τον κρατικό εργοδότη ή να συμβιβαστεί με λιγότερες κοινωνικές παροχές ή να πληρώνει για τους ανέργους.

Ο παραδιπλανός του θέλει μια θεσούλα στο Δημόσιο, όπως εδώ και πολλές δεκαετίες έμαθε πως είναι η βέλτιστη λύση και η αλήθεια είναι πως οι κυβερνήσεις μέχρι σήμερα δεν τον απογοήτευσαν ποτέ. Τότε όμως υπήρχαν λεφτά.

Κάποιος άλλος θέλει να αλλάξει το πολιτικό προσωπικό γιατί τους θεωρεί ανίκανους, διεφθαρμένους έως και ακατάλληλους για την δουλειά αλλά ξεχνάει, για κάποιον περίεργο λόγο, πως είναι όλοι τους εκλεγμένοι από τους ίδιους τους ψηφοφόρους. Μάλιστα όταν ερωτηθεί «εσύ πως προσέφερες στην αλλαγή αυτή που θέλεις να γίνει;» συνήθως δεν έχει καμία απάντηση.

Πάντα κάποιος από μηχανής θεός θα αναλάβει να διορθώσει την ανευθυνότητά μας.

Ο γείτονας θέλει μια κυβέρνηση που να τον βοηθήσει να πάει καλά η επιχείρησή του. Μα τόσα χρόνια από τον προπαππού του οι γανωματήδες ήταν μια καλή δουλειά με κέρδη. Οι πολιτικοί φταίνε που δεν πάει καλά η επιχείρηση.

Η περί δημοκρατίας παρεξήγηση

Έχει γίνει μία μεγάλη παρεξήγηση στη χώρα μας.

Νομίζουμε ότι δημοκρατία σημαίνει παράδεισος. Ότι, δηλαδή, έχουμε όλοι δικαίωμα στην ευτυχία, ότι απέναντι στην ευμάρεια είμαστε όλοι ίσοι, μόνο και μόνο επειδή συμμετέχουμε όλοι εξίσου στη διακυβέρνηση του τόπου.

Η παραπάνω άποψη λαμβάνει την ευτυχία ως κάτι δεδομένο, που αρκεί να το αποφασίσουμε για να το δούμε να συμβαίνει. Σαν να λέμε, κατώτατος μισθός 751 ευρώ, «με ένα νόμο κι ένα άρθρο».

Για κάποιους, όχι λίγους, αυτό είναι δημοκρατία.

Ωστόσο, η ψήφος μας δεν μπορεί να μας εξασφαλίσει από μόνη της ένα συγκεκριμένο βιοτικό επίπεδο. Επειδή, όμως, κάτι τέτοιο συνέβαινε μέχρι πρόσφατα στην Ελλάδα- εμείς ψηφίζαμε και το κράτος μας φρόντιζε για αυτόν ακριβώς το λόγο- έχει εδραιωθεί στην κοινωνία μας μία εντελώς στρεβλή αντίληψη για τη δημοκρατία.

Κατ’ αρχάς, το να μας νταντεύει το κράτος, μέρος του οποίου είμαστε όλοι, μπορεί να είναι βολικό, είναι όμως και ανελεύθερο, καθώς περιορίζει σημαντικά το άτομο και τις προοπτικές του. Ειδικά όταν μιλάμε για το ελληνικό κράτος.

Αν είσαι σε μία φυλακή, μπορείς να αισθάνεσαι ευχαριστημένος επειδή σε ταΐζουν, αλλά δεν έχεις και τις καλύτερες συνθήκες δημιουργίας και εξέλιξης. Είσαι περισσότερο αριθμός και πολύ λιγότερο προσωπικότητα.

Επιπλέον, όταν ο πρωθυπουργός μας, πριν μερικούς μήνες, λέει σε διεθνές συνέδριο ότι ο έλεγχος των ελλειμμάτων δεν είναι δημοκρατικός (sic), εκφράζει ακριβώς την νεοελληνική αντίληψη περί δημοκρατίας. Αν δεν συνάδει με τη δημοκρατία να συμμαζέψουμε το κράτος μας, τότε τι συνάδει; Να μοιράζουμε χρήματα;

Υπευθυνότητα... Η μόνη λύση.

Σκέφτομαι σήμερα, πόσο καταστροφική ήταν η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ το 2010 όπου αντιλαμβανόμενη το μέγεθος του προβλήματος και του αδιεξόδου που βρέθηκε η χώρα, δεν ζήτησε την συμπόρευση της αντιπολίτευσης (και δει του Σαμαρά) προχωρώντας ευκολότερα στις απαραίτητες διαρθρωτικές αλλαγές για να βγει από την στενωπό. Αντί αυτού, προτίμησε την μοναχική πορεία και την αποδυνάμωσή της, ώστε να μην αναλάβει το πολιτικό κόστος της παραίτησης. Εισέπραξε, τελικά, ένα μεγαλύτερο πολιτικό κόστος από την κοινωνία που δυστυχώς βρήκε αποκούμπι στην αντιπολίτευση, η οποία για τους μικροπολιτικούς της σκοπούς, βρέθηκε στην αντίπαλη όχθη κράζοντας πως υπάρχει διαφορετικός δρόμος.

Πόσο καταστροφική ήταν η στροφή που έκανε η συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ το 2014 και δεν προχώρησε στην συνέχεια των μεταρρυθμίσεων και στο κλείσιμο της αξιολόγησης δημιουργώντας μια διέξοδο για την χώρα αλλά και λόγο για να καυχιέται σήμερα.

Πάραυτα, προτίμησε να κάνει κράτει σε όλα όσα έπρεπε να γίνουν, να μην κλείσει την αξιολόγηση (που θα είχε πολιτικό κόστος φυσικά), έτσι ώστε να δυσκολέψει το ΣΥΡΙΖΑ στην αρχή του, με σκοπό μια “αριστερή παρένθεση”. Πόσο λάθος είχαν και πόσο καταστροφική αποδείχθηκε η μικροπολιτική πάνω σε ένα πιθανό κακομαθημένο πτώμα όπως είναι η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια.

Βόρειοι και Νότιοι…

Σε μια προσπάθεια καταμερισμού των ευθυνών για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν η χώρα μας και ολόκληρη η ευρωπαϊκή ήπειρος, το ασφαλέστερο είναι να βασιστούμε στη θέση που υποστηρίζει ότι για τα δεινά της Ελλάδας, την ευθύνη έχει η Ελλάδα και για τα δεινά της ΕΕ, την ευθύνη έχει η ίδια η Ένωση.

Ωστόσο, αυτό δεν είναι απόλυτο. Ιδιαίτερα τον καιρό της παγκοσμιοποίησης, κανένα κοινωνικό και πολιτικό ζήτημα δεν αναλύεται επαρκώς, αν δεν ληφθούν υπόψη και εξωγενείς παράγοντες.

Αναμφισβήτητα, λοιπόν, η Ελλάδα έχει ένα σημαντικό μερίδιο ευθύνης για τα ευρωπαϊκά προβλήματα (είναι ακόμα μέλος της ΕΕ άλλωστε) και, από την άλλη, η ΕΕ έχει κάνει τα δικά της λάθη στην αντιμετώπιση του ελληνικού ζητήματος.

Σε επίπεδο πολιτικής, οι ευθύνες της ΕΕ συνοψίζονται επαρκώς στην τοποθέτηση του Γιουνκέρ: «Οι Γερμανοί έδειξαν (σ.σ., στα αρχικά στάδια της κρίσης) τιμωρητική διάθεση απέναντι στην Ελλάδα».

Εδώ, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εκτός φυσικά από τη λανθασμένη προσέγγιση της Γερμανίας στο ελληνικό ζήτημα, παραδέχεται την αποδυνάμωση της Ένωσης.

Η Γερμανία ανέλαβε πρωτοβουλίες αρκετά νωρίς κι έφερε προ τετελεσμένων τους εταίρους της και αυτό το γεγονός- το οποίο βεβαίως δεν απαλλάσσει την Ελλάδα από τις δικές της ευθύνες- συντέλεσε σημαντικά ώστε οι διαπραγματεύσεις να διεξαχθούν περισσότερο με όρους δύναμης παρά με όρους ενότητας, με ό,τι δυσάρεστο αυτό συνεπάγεται.

Η επανάσταση που χρειαζόμαστε

Πως ορίζονται οι πετυχημένες κοινωνίες; Ο δικός μου ορισμός έχει να κάνει με την ποιότητα ζωής των πολιτών και είναι ένα πολυπαραμετρικό πρόβλημα στο οποίο καθοριστική επίδραση έχουν η ελευθερία, η δημιουργικότητα και ο ελεύθερος χρόνος που αυξάνουν την ευτυχία του ατόμου. Τέτοιες κοινωνίες έχουν πάντα ένα κοινό χαρακτηριστικό: Την αυξημένη προσωπική υπευθυνότητα όχι μόνο στην επαγγελματική ζωή του πολίτη αλλά σε όλα τα επίπεδα.

Η ατομική ευθύνη είναι αποτέλεσμα της αναπτυγμένης αστικής κοινωνίας. Οποιαδήποτε κοινωνία δεν έχει αναπτυγμένη αστική τάξη φέρει και στοιχεία ατομικής ανευθυνότητας τα οποία κρύβονται πίσω από την «υπεύθυνη» πολιτεία που ελέγχει και χειραγωγεί τα παιδάκια-πολίτες. Ένα κράτος πατερούλη, σαν το ελληνικό δηλαδή, που δεν αφήνει κανέναν ιδιώτη να αποκτήσει πρωτοβουλίες και προσωπική ευθύνη αλλά θέλει να έχει τον πλήρη έλεγχο για πολλούς λόγους, οι περισσότεροι των οποίων έχουν να κάνουν με την διατήρηση κλειστών θεσμών ώστε η διακυβέρνηση της χώρας να είναι χειραγωγήσιμη από την «εκλεγμένη» κυβέρνηση και τον κομματικό, ή συντεχνιακό, ή συνδικαλιστικό της στρατό. Έτσι έχουμε ένα πολύ κλειστό και δαιδαλώδες πλαίσιο νόμου για τα πάντα, με αντίστοιχες υπηρεσίες για τον έλεγχο και έκδοση αδειών βασισμένο σε αυτό και, φυσικά, έναν πολυσύνθετο μηχανισμό πιστοποίησης ώστε η οποιαδήποτε ευθύνη που προκύψει να χάνεται στα μονοπάτια όλου αυτού του λαβύρινθου.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η δόμηση στην χώρα μας –δεν υπάρχει πουθενά αλλού η λέξη «αυθαίρετο». Σε οποιαδήποτε γλώσσα προσπαθήσετε να τη μεταφράσετε θα αποτύχετε γιατί, απλά, δεν υφίσταται η έννοια. Τι σημαίνει αυθαίρετο; Σημαίνει παράνομα οικοδομημένο! Μα αφού είναι παράνομο πως οικοδομήθηκε; Ποιος μηχανικός ή εργολάβος ανέλαβε την ανέγερσή του χωρίς την άδεια της πολιτείας; Ποιος υπεύθυνος της ΔΕΗ έδωσε ρεύμα;

Και η λίστα των δυσάρεστων ερωτημάτων συνεχίζεται...