Γιορτάζοντας τη δημοκρατία με ξύλο…

Πώς γιορτάζουμε τη δημοκρατία στην πιο ωραία χώρα του κόσμου;

Προπηλακισμοί, καταλήψεις, μπάχαλο, μολότοφ και πολύ ξύλο…

Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος.

Μιλάμε ξεκάθαρα για θεσμό πλέον. Για να είμαστε ακριβείς, το μπάχαλο στους δρόμους και η ανομία στα πανεπιστήμια είναι οι θεσμοί. Η εντατικοποίηση και των δύο αυτών φαινομένων κάθε 17^η του Νοεμβρίου έχει αποκτήσει τέτοιο ιστορικό βάθος και είναι τόσο αυτονόητη, που είναι ένα κανονικό έθιμο.

Γράφαμε παλιότερα με αφορμή ένα άλλο «έθιμο», τις αγροτικές κινητοποιήσεις:

«…Σίγουρα δεν είμαστε η μόνη χώρα στον κόσμο με δυναμικές κινητοποιήσεις κοινωνικών ομάδων ούτε η μόνη που τις αντιμετωπίζει χαλαρά. Δεν είμαστε καν η μόνη χώρα που τις έχει δώσει κάποιου είδους εθιμικό χαρακτήρα.

Πρέπει να είμαστε, όμως, η μόνη χώρα που έχει δώσει στις πιο ακραίας μορφής κινητοποιήσεις και κοινωνικές αναταραχές τα χαρακτηριστικά εθνικής επετείου. Δεν είναι αορίστως «κάτι σαν» έθιμο. Είναι έθιμο, τελεία.

Όπως τα κόκκινα αυγά το Πάσχα…»

Εκτός από τις κινητοποιήσεις των αγροτών, έθιμο είναι και το κάψιμο της Αθήνας στις 6 Δεκεμβρίου και οι ζημιές στα αστικά κέντρα κάθε 17 Νοεμβρίου. Απολύτως αποδεκτά φαινόμενα…

Η ειρωνεία είναι ότι κάθε χρόνο τέτοιο καιρό ακούγονται κάποιοι «ευαίσθητοι» που λένε ότι πρέπει να «αφουγκραστούμε τη νεολαία». Μόνο που οι λόγοι για τους οποίους τα «παιδιά» τα σπάνε δεν θα έπρεπε να αφορούν την κοινωνία περισσότερο από τη νομιμότητα των πράξεών τους.

Είναι ζήτημα προτεραιοτήτων. Μπορεί μία σοβαρή διαφωνία επί ενός ζητήματος ανάμεσα σε μία κοινωνική ομάδα και στη καθεστηκυία τάξη να έχει τη δική της χρησιμότητα, σημασία, έως και σπουδαιότητα, αλλά δεν νομιμοποιεί την κάθε ακρότητα και σίγουρα δεν δικαιολογεί την κρατική αδράνεια ως προς την αντιμετώπιση αυτής της ακρότητας. Αν ο Νόμος εφαρμόζεται α λα καρτ, καμία διαδικασία κοινωνικής ζύμωσης, καμία αντιπαράθεση ή επιχειρηματολογία δεν έχουν σημασία και, εν προκειμένω, εννοείται πως καμία γιορτή και καμία επέτειος 17^ης Νοεμβρίου δεν έχει κάποιο νόημα…

Και επειδή τέτοια φαινόμενα συμβαίνουν συστηματικά στη χώρα μας, το ζήτημα είναι σοβαρό και αφορά στη δημοκρατία μας. Η δημοκρατία ξεκινά από τη διαφορετικότητα, την ελευθερία έκφρασης των απόψεων, και καταλήγει στην εξεύρεση της ισορροπίας ανάμεσά τους. Αυτή είναι η φύση της. Συνεπώς, όσο ισχυροί και προβλεπτικοί κι αν είναι οι θεσμοί της δημοκρατίας, υπάρχει χώρος και για αντιδράσεις και για απεργίες και για διαδηλώσεις. Γενικώς, υπάρχει χώρος για την εξαίρεση.

Όταν οι εξαιρέσεις, όμως, γίνονται ο κανόνας, τότε έχουμε ένα σύστημα δίχως ισχυρούς θεσμούς και, βεβαίως, δίχως εξαιρέσεις! Σε μία ρευστή κατάσταση, όπου «θεσμός» είναι η αντίδραση, δεν υπάρχει ουσιαστική αλληλεπίδραση τάσεων, δεν υπάρχει σύνθεση σε θεσμικό επίπεδο, εν τέλει, δεν υπάρχει όφελος για την κοινωνία. Αντιθέτως, όταν όλα λειτουργούν εύρυθμα, η εξαίρεση έχει τη δική της ιδιαίτερη αξία.

Το χειρότερο στη δική μας περίπτωση είναι πως οι εν λόγω εθιμικές «εξαιρέσεις» δεν τηρούν κάποια προσχήματα σεβασμού προς τους υπολοίπους, παρά δείχνουν καταφανώς την περιφρόνησή τους προς τους νόμους και, όσο αυτό επιτρέπεται από την εκάστοτε πολιτική ηγεσία του τόπου, τόσο θα διαμορφώνεται επί τα χείρω και το ήθος της κοινωνίας μας.

Το βλέπουμε στη καθημερινότητά μας, από τη φοροδιαφυγή έως τα αυθαίρετα, και από το γεγονός ότι, αντί να βελτιωθούμε λόγω κρίσης, χειροτερεύουμε (κίνημα «Δεν Πληρώνω», παρεμπόδιση πλειστηριασμών κ. α.).

Αυτή η επιδείνωση κάποια στιγμή πρέπει να σταματήσει. Κανένα μέτρο και καμία μεταρρύθμιση δεν πρόκειται να αποδώσει σε αυτή τη χώρα, αν δεν θέσει ως πρώτο της μέλημα η κυβέρνηση – αυτή ή η επόμενη – την τήρηση της νομιμότητας.

Ο Μιχάλης Δεμερτζής είναι Ιδρυτικό Μέλος

και υπεύθυνος του Τομέα Θέσεων της

Ευρωπαϊκής Μεταρρυθμιστικής Σύνθεσης